یوسف ثانی: مترجم باید سیر تحول مفاهیم و معانی را بداند، تاکید علوی تبار بر اینکه چرا ترجمه های مشترک خوب نیستند؟ - وبلاگ دخترانه ها

به گزارش وبلاگ دخترانه ها پنل نخست از روز دوم همایش ملی فلسفه غرب و ترجمه امروز سه شنبه 28 بهمن از سوی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به صورت مجازی برگزار گردید.

در این نشست محمود یوسف ثانی با عنوان موانع و معدات در ترجمه متون فلسفه غرب سخنرانی کرد و گفت: در عنوان همایش سه جز وجود دارد که هرکدام در جای خود قابل شرح است. اولاً درباره ترجمه امروزه نظریات گوناگونی وجود دارد و خود این مسئله قابل تامل و تفکر است. چیزی که در قرون گذشته بدین نحو برجسته و آشکار نبوده است و جای دارد ما درباره مباحث نظری درباره ترجمه توجه داشته باشیم. ترجمه آنقدر مهم است که بعضی آن را نوعی حل مسئله دانسته اند. در مواردی از ترجمه منتهی به تئوری های فلسفی شده است و همچنان باب این مباحث باز است.

این مدرس فلسفه اضافه کرد: از طرفی دیگر بعضی خود ترجمه را نوعی تفکر و تفسیر فلسفی از متن ترجمه شده دانسته اند. البته گفتمان فلسفی هم در ترجمه آنجا مطرح می گردد که مترجم برای کاری که انجام می دهد، گزینه های گوناگونی را در اختیار داشته باشد. چون اگر فقط یک گزینه در اختیار داشته باشد گفتمان فلسفی رخ نمی دهد. به طور کلی کار ترجمه کار خاصی است که به قول یکی از نویسندگان شاید در فرهنگ های مختلف بتوان گفت که شعرا نوع کارشان شبیه هم است یا دانشمندان علوم تجربی شبیه هم هستند، اما مترجم ها به این صورت نیستند و شبیه هم نیستند و انگار هر کدام برای خودشان هویت مستقلی می توانند داشته باشند. در عین حال که می توان این استقلال را برای مترجم در نظر گرفت، اما شأن و قدردارنی از آن وجود ندارد. انگار مترجم فقط در مقام یک منتقل نماینده است و خواننده از دریچه نگاه او با اندیشه نویسنده آشنا می گردد در صورتی که اینگونه نیست، بلکه مترجم است که به نگاه نویسنده جهت می دهد و آن را در قالب فرهنگی که ترجمه می گردد جهت می دهد. بنابراین ترجمه خود هویت ویژه ای دارد.

او یادآور شد: ترجمه در حوزه فلسفه یک هویت دیگری است. بین فلسفه و ترجمه ارتباط ویژه ای هست، شاید هیچ کدام از علوم نوع ارتباطی که فلسفه با ترجمه دارد، نداشته باشد و انگار ترجمه در فلسفه یک فعل فلسفی است. البته در بین فلسفه ها در این همایش توجه به فلسفه غرب است. بنابراین ترجمه آثار فلسفی غرب به زبان فارسی یک موضوع خاص و قابل تامل است.

این استاد فلسفه در پاسخ به اینکه اما در این ترجمه ها با چه مسائل و سختی هایی روبرو هستیم؟ گفت: در خصوص مترجم با توجه به مقدار تجربه ای که دارم تصورم این است که مترجم حتی قبل از اینکه به موضوع و زبان مبدا تسلط داشته باشد، باید بر زبان مقصد تسلط داشته باشد. یعنی از عمق و ریشه با متون فارسی آشنا باشد. این آشنایی زمینه ای بسیار مناسب را در اختیار او قرار می دهد که در هنگام انتقال معانی بهترین معانی و ساختارها را برای انتقال مفهوم مورد نظرش اختیار کند. از این نظر اهمیت دارد که ادبیات فارسی شرایط خاصی دارد که در زبان های دیگر وجود ندارد، مثلا ارتباطی که فرهنگ ما با شعر و نثر دارد. زبان فارسی این شانس را داشته است که بسیاری از معارف در قالب آثار ادبی عرضه شده اند.

به گفته یوسف ثانی، بنابراین اگر کسی بخواهد درباره انسان شناسی تحقیق کند و ببیند که در ادبیات فارسی چه چیزی وجود دارد، باید به همین آثار فاخر مانند آثار عطار و ... در زبان فارسی رجوع کند. زبان فارسی اینگونه است که مسائل عمیق را در قالب نثر یا شعر بیان می نماید. مضاف بر اینکه سرمایه زبانی عظیمی در این آثار وجود دارد که می توان ذهن را با این آثار تربیت کرد تا بتوان در زمان مناسب از آنها استفاده کرد. بنابراین آشنایی با ادب فارسی فقط آشنایی با ادبیات نیست بلکه دسترسی به ذخایر مهم فرهنگی است.

او در ادامه اضافه کرد: چون زبان فارسی در سال های متمادی با زبان عربی آمیخته شده است، بنابراین فردی که به عربی هم تسلط داشته باشد می تواند بهتر از آن استفاده کند. بنابراین اگر مترجمی تسلط کاملی بر این ادبیات نداشته باشد در انتقال معانی مسائلی خواهد داشت.

یوسف ثانی یادآور شد: خوشبختانه در سال های اخیر اصولا در کشور ما به دلایل مختلف توجه به فلسفه صندلی خاصی پیدا نموده و علاقمندان زیادی هستند که درباره آثار فلسفی کوشش می نمایند. همین اگرچه یک نقطه امتیاز است، اما از طرفی باعث شده است که افراد زیادی پیدا شوند که روی علائق یا توهماتی که احیانا دارند که به نام اهل فلسفه اشتهار پیدا نمایند، و در فرهنگ ما عطف توجهی پیدا نمایند و هجومی به ترجمه آثار فلسفی پیدا نمایند. مثلا می بینیم که تعداد کتاب های فلسفی با توجه به سختی کار در این حوزه، هجوم و گسترش فعالیتی وجود دارد، که این کار را با خلل ها و آسیب های روبرو نموده و افرادی که واجد صلاحیت نیستند که دست به این کار بزنند، اقدام به ترجمه متون فلسفی می نمایند. بنابراین کتاب هایی به بازار عرضه می گردد که باید بیشتر روی آنها کار گردد.

او در ادامه سخنانش گفت: وقتی ما در حوزه خاصی اثری را می خواهیم به زبان فارسی ترجمه کنیم آشنایی با آن موضوع هم مهم است. ما از این جهت قدری دچار ضعف هستیم، بدین صورت که در ایران بعضی از مترجمان کار را به صورت آماتوری انجام می دهند و به این صورت نیست که در آن حوزه کار نموده باشند، بلکه آن را بر اساس ذوق و علاقه خود انجام می دهند و فرد خودش را آماده کسب معانی و مفاهیمی تازه نمی نماید تا بتواند آن اثر مورد نظرش را به فارسی ترجمه کند. بنابراین باید با فکر و فلسفه اسلامی و فارسی آشنا بود که فکر پخته شده باشد و بعد اقدام به ترجمه کرد؛ یعنی آشنایی با فرهنگ و فلسفه زبان خودمان و همچنین در زبان مبدا. بنابراین صرف دانستن دو زبان این را مقدور نمی نماید که بتوان یک ترجمه پیروز را انجام داد.

این استاد فلسفه توضیح داد: مفاهیم فلسفی هم مانند دیگر علوم، یک سیر تحول دارند که مترجم باید این سیر تحول را بداند. گاهی که به سیر تحول مفاهیم فلسفی در نزد متفکران فلسفی نگاه می کنیم تغییرات آن را متوجه می شویم که به دست متفکری رسیده است و حالا در دستگاه تفکری او چه معنایی دارد. مترجم باید هم به سیر تحول مفاهیم و هم معانی یک واژه در نزد فیلسوف توجه داشته باشد. البته این سیر تحول مفاهیم در فلسفه های غربی تنوع بیشتری دارد. چون تنوع مکاتب فلسفی در غربی بسیار زیادتر از ایران است. این امر گاهی موجب خطای مترجم می گردد.

او در خاتمه یادآور شد: باید به آثار کلاسیک فلسفی توجه داشته باشیم. چون مبانی و محورهای اصلی در آن آثار آمده و اگر این کار انجام نشده باشد، باعث می گردد ما از عمق مفاهیم به کار برده شده در نزد فیلسوفان بی خبر بمانیم. ما در این زمینه کم کار نموده ایم و باید کارهای زیادی را انجام دهیم.

ترجمه مشترک چه ایراداتی دارد؟

راهنمایی علوی تبار نیز با عنوان ترجمه مشترک سخنرانی خود را شروع کرد و گفت: در یکی دو دهه اخیر ترجمه مشترک توسعه زیادی پیدا نموده است، شاید یکی از عوامل آن توجه وزارت علوم به مقالات ترجمه شده باشد. البته موضوع اصلی بحث من ارزیابی آنهاست.

این استاد فلسفه اضافه کرد: ترجمه از یک جهت علم و فن و از جهتی هنر است. با توجه به اینکه افراد در کیفیت یادگیری زبان با هم متفاوت هستند، بنابراین در ترجمه هم با هم متفاوت هستند. فن ترجمه را نمی توان یاد داد، بلکه افراد در طول زمان و با تجربه آن را کسب می نمایند. هنر ترجمه هم مانند فن ترجمه یاد دادنی نیست، بلکه مانند طبع شعر است. نتیجه این است که چه از لحاظ علم، چه از لحاظ فن و چه از لحاظ هنر افراد با توجه به ویژگی هایی که دارند با هم متفاوتند.

او یادآور شد: در ترجمه هم باید به زبان مبدا و هم زبان مقصد تسلط داشته باشیم. نثر فارسی هر فرد مانند اثر انگشت هر فرد است که با هم فرق می نماید. عوامل متفاوتی در شکل گیری نثر افراد موثرند. حتی عوامل ارثی هم در شکل گیری این نثر با هم متفاوتند. بنابراین نثر مترجمان با هم متفاوت اند.

به گفته علوی تبار، در بسیاری از آثار ترجمه ای مشترک اولین نوع این ترجمه ها این است که چند نفر کتابی را بین خودشان تقسیم می نمایند و آن را ترجمه می نمایند. اشکال این نوع ترجمه ها این است که این دو مترجم یا چند مترجم چون یکسان نیستند، بنابراین کیفیت ادبیات این ترجمه ها یکسان نیست، بنابراین خواننده متن یکسانی را در اختیار ندارد.

او در ادامه اضافه کرد: نوع دوم ترجمه مشترک این است که مثلا دو نفر ادعا می نمایند کتابی را کلمه به کلمه با هم ترجمه نموده ایم، باز این ترجمه با توجه به مقدماتی که گفتم نمی تواند از لحاظ معانی کلمات و جملات مورد توافق این دو نفر باشد و معمولا یکی از این دو نفر اثر را ترجمه می نماید و دیگری آن را از نظر خود می گذرد و معمولا یکی از این افراد دست بالا را در ترجمه دارد. اگر قبول کنیم که هر فرد یک نثر خاص خود را دارد در این نوع ترجمه هم نمی توان متنی یک دست داشت.

علوی تبار در ادامه بیان نمود: نوع سوم این است که یک فردی مفهوم جملات را فهمیده و در اختیار فرد دیگری که دارای ادبیات فارسی بهتری است قرار داده و او نثر را روان نموده است در این صورت نیازی نیست که فرد دوم را به عنوان مترجم روی جلد مطرح نمود، بلکه بهتر است او را به عنوان ویراستار روی جلد آورد.

این استاد فلسفه در ادامه گفت: نوع چهارم این است که فردی کار را ترجمه نموده و فرد دوم آن را ویراستاری نموده است، در این نوع نیازی نیست که اسم فرد دوم به عنوان مترجم روی جلد بیاید بلکه باید به عنوان ویراستار اسمش روی جلد بیاید.

او اضافه کرد: بسیاری از ترجمه های مشترک چنان مشترک هم نیستند. اما به لحاظ ملاحظاتی اسم فرد دیگری روی آن آمده است، مانند ترجمه ای که یک دانشجو انجام می دهد و اسم استاد راهنما هم روی جلد آمده است که در این صورت نباید اینگونه باشد.

علوی تبار با طرح این پرسش که ترجمه مشترک چه لزومی دارد؟ گفت: گاهی اوقات می گویند در این ترجمه ها کار بهتری انجام می گردد، اما به نظرم این کار با یک نفر هم ممکن است و این امر با یک مشورت تکمیل می گردد که می توان در مقدمه از آن تشکر کرد. این مطالب به این معنی نیست که ترجمه مشترک ارزشی ندارد.

او اضافه کرد: اما زمانی ممکن است که کتاب نویسنده اش یک نفر نیست و در این صورت براساس تخصص افراد می تواند چند نفر آن را ترجمه نمایند و این مسئله ای ایجاد نمی نماید، چون نویسندگان آن یک نفر نیستتند. نوع دوم این است که کتاب را یک نفر نوشته است، اما دارای فصول مختلفی در زمینه های متفاوتی است. در این حالت می توان از چند مترجم که در زمینه های مختلفی تخصص دارند استفاده کرد. در نهایت شیوه درست ترجمه این است که کتاب یک مترجم و یک ویراستار محتوایی و یک ویراستار صوری داشتته باشد.

الزامات هیچیک از شیوه های ترجمه درک و رعایت نمی گردد

سمیه دل زنده روی نیز در این همایش سخنرانی خود را با موضوع اهمیت مبانی نظری ترجمه در ترجمه متون فلسفی در ایران ارائه کرد و گفت: از شروع ترجمه در دوره مدرن در ایران نزدیک به دویست سال می گذرد؛ در این دوره در خلاء بحث های نظری درباره ذات و کارکرد ترجمه، باورهایی نادرست درمورد شیوه ترجمه شکل گرفته و به حیات خود ادامه داده است. ترجمه متون فلسفی هم که در همین بستر نظری و عملی انجام شده، از فقدان پشتوانه نظری و باورهای نادرست درباره شیوه ترجمه بسیار آسیب دیده است. فقدان پشتوانه نظری درباره ترجمه متون فلسفی هم در پژوهش های حوزه مطالعات ترجمه مشهود است و هم در پژوهش های حوزه فلسفه. هدف این مقاله این است که با طرح یک مسئله نظری اهمیت نظریه در کار عملی ترجمه متون فلسفی را نشان بدهد.

او با بیان اینکه یکی از مباحث نظری در مطالعات ترجمه تقسیم بندی متون با هدف یافتن شیوه ای برای ترجمه هر نوع متن است اضافه کرد: کاتارینا رایس (1981) که مُبدع این نظریه است، متون را بر اساس کارکرد زبانی به چهار دسته تقسیم می نماید و معتقد است هردسته از این متون باید چنان ترجمه شوند که متن ترجمه در فرهنگ مقصد کارکردی مشابه کارکرد متن مبدا در فرهنگ مبدا داشته باشد. در این روش کارکرد زبان روش ترجمه را مشخص می نماید و همترازی دو متن اصل و ترجمه در سطح کارکرد زبانی برقرار می گردد.

در خصوص دسته بندی متون فلسفی اختلاف نظر وجود دارد چون متون فلسفی از یک طرف به دلیل زبان تخصصی که دارند در دسته متون فنی قرار می گیرند، از طرف دیگر بعضی از متون فلسفی خصلت ادبی دارند. برای حل این مسئله، ما بین دو نوع متن فلسفی تمایز قایل می شویم، متنی که فیلسوف برای تبیین فلسفه خود نوشته و متنی که برای تبیین فلسفه یک فیلسوف نوشته شده است. به اعتقاد ما، این دو نوع متن از دو جنس متفاوت هستند و زبان در آن ها دو کارکرد متفاوت دارد و لذا باید دو شیوه متفاوت برای ترجمه آن ها به کارگرفت. برای مثال مکالمات افلاطون، مدینه فاضله تامس مور، و آثار سارتر، کامو، سانتیانا و هایدگر از نوع اول هستند و همه مقالات و کتبی که درباره فلسفه و با هدف (کارکرد) تبیین یا نقد آرای فلسفی نوشته می شوند در دسته دوم متون فلسفی قرار می گیرند. این تمایز ممکن است در بدو امر بدیهی به نظر برسد اما اگر الزامات آن را در عمل بپذیریم بسیاری از مسائل وسوء تفاهمات در ترجمه متون فلسفی در ایران برطرف می گردد.

به گفته این محقق، متون فلسفی نوع اول متونی هستند که در آن ها نویسنده از تشبیه و ایماژ و دیگر آرایه های ادبی برای بیان و قدرت بخشیدن به بیان خود استفاده می نماید و زبان متن موجز، اشاره وار، استعاری، احساسی، پوشیده، رمزی و فاقد قطعیت است و از همه مهمتر این که، به قول رومن اینگاردن (1955)، بخش هایی و گاه کل متن فلسفی، زبانی مبهم دارد، به نحوی که درمورد معنی آن می توان ماه ها یا سال ها یا دهه ها تامل کرد و در نهایت اذعان کرد من که هیچ سردرنمی آورم. به اعتقاد اینگاردن این مسئله ناشی از ناتوانی ذهنی ما در درک متن نیست بلکه ناشی از این حقیقت است که فیلسوف عمداً متن را مبهم نوشته و هدفش تحیرزایی بوده است تا خواننده خود در لذت تحیر و لذت تأمل در معانی ژرفتر متن و کسب معنی غرق گردد.لذا مترجم نباید از متن ابهام زدایی و تحیرزدایی کند. اگر از منظر کارکرد زبانی به ترجمه این نوع متون بنگریم، در ترجمه این نوع متن، فرم بر محتوی، و نویسنده بر خواننده تقدم می یابد، و زبان ترجمه بناچار و به درجات مختلف آثاری از نحو و ترکیبات واژگانی متن اصلی را با خود خواهد داشت. آن تعصبی که بعضی از نظریه پردازان در خصوص ترجمه متون فلسفی دارند چنان که گویی برای متن فلسفی تقدسی و الوهیتی قائلند درمورد این نوع متن با توجه به کارکرد آن قابل پذیرش است، و انتظار نمی رود چنین متنی به زبانی روان و زیبا ترجمه گردد. (نمونه چنین ترجمه ها و استدلال هایی در اینجا ذکر می گردد)

این مدرس با اشاره به اینکه در متون فلسفی نوع دوم، کارکرد متن شرح و تبیین است و مترجم دستش باز است تا از همه جوازات مشروع در ترجمه استفاده کند اضافه کرد: او می تواند متنی بنویسد که کارکرد آن تبیین و شرح به زبانی روشن و منطقی و عاری از هر نوع ابهام و تعقید و فاقد رنگ و بوی ترجمه باشد. درترجمه این نوع متن، معنی بر فرم تقدم می یابد و خواننده بر نویسنده.

دل زنده روی با بیان اینکه در ایران، چنین به نظر می رسد که الزامات هیچیک از این دو شیوه همواره درک و رعایت نمی گردد یادآور شد: متون فلسفی نوع اول گاه ساده سازی و ابهام زدایی می گردد ولی مهمتر از آن این که متون فلسفی نوع دوم گاه به سبک متون نوع اول یعنی تحت اللفظی ترجمه می گردد. آنچه بیش از همه آزاردهنده است این است که مترجمان از این شیوه خود دفاع می نمایند و گرایش به لفظ و نحو نویسنده را کوششی برای حفظ سبک نویسنده می دانند، حال آن که گفتیم در این نوع متون آنچه اهمیت دارد سبک نویسنده نیست، کارکرد متن یعنی انتقال روشن و روان معنی متن است. البته خروج از اسارت لفظ و نحو نویسنده سخت است و توانایی های زبانی و دانش فلسفی بالایی می طلبد. چالش ترجمه این نوع متون، زدودن ابهام است و زدودن ابهام مستلزم تفسیر متن، رسیدن به معنی متن (که بدیهی است معنی تفسیری است) و انتقال متن به زبانی که برای خواننده کاملا قابل درک باشد. کسی که خود از فهم متن عاجز است قدرت تفسیر متن را ندارد و لذا قادر نیست که در ساختار جمله نویسنده دخل و تصرف کند و در صورت لزوم آن را به بیان و ساختاری دیگر بنویسد. اینجاست که می بینیم نظریه ترجمه به قامت ناتوانایی مترجمان طراحی می گردد و حفظ سبک پرده ای می گردد بر سر صد عیب نهان.

او با بیان اینکه از دیگر مفاهیم مفید مطالعات ترجمه که به کار ترجمه متون فلسفی می آید مفهوم متن است. هر مجموعه جملات که در کنار یکدیگر قرار بگیرند، متن نمی سازند. متن دارای ویژگی هایی است که نبود آن ها متن را از متنیت خارج نموده و نامتن می نماید. در ادامه مقاله ویژگی های متنیت را برشمرده و نشان می دهیم که بعضی ترجمه های فلسفی (از هر دو نوع متن فلسفی) فاقد ویژگی های متنی هستند.

پروژه داشتن در ترجمه و تمرکز سنجیده بر آثار یک فیلسوف

مالک حسینی نیز در این نشست درباره اهمیتِ پروژه داشتن در ترجمه آثار فلسفی سخن گفت و اضافه کرد: پیشتر در خاتمهِ مقاله ای پیشنهاد نموده ام که، در غیاب برنامه ریزی جامع برای ترجمه متون فلسفی(در پژوهشگاه های عریض وطویل و دیگر نهادهای منتفع از بودجه عمومی)، ناشران صاحب امکانات با همکاری مترجمان باصلاحیت برنامه های خُرد خود را تدارک نمایند و پیش ببرند تا کم کم جاهای خالی برنامه کلانِ مورد نظر پر گردد. اکنون می خواهم بر اهمیت پروژه داشتن خودِ مترجمان آثار فلسفی تأکید کنم و تأثیر آن را نه فقط در پرکردن بخش هایی از آن برنامه های خرد و کلان، بلکه در کیفیت ترجمه آن مترجمان نشان دهم. اگر بپذیریم که در ترجمه آثار کلاسیک و مهم فلسفی یکدستی در اصطلاح گزینی اصلی است که مترجم باید رعایت کند، پروژه داشتن در ترجمه و تمرکز سنجیده بر آثار یک فیلسوف یا یک حوزه عامل بسیار مؤثری است که مترجم را به سمت رعایت این اصل می کشاند و، در خصوص مترجمی که پروژه اش ترجمه آثار فیلسوف واحدی است، باعث می گردد حتی در ترجمه واژه های غیرتخصصی نیز تا جایی که ممکن است اصل یکدستی را رعایت کند تا بتواند نثر منسجم و یکدستی برای آن فیلسوف در زبان فارسی بیافریند.

نباید ترجمه متون فلسفی به عنوان خاتمه نامه پذیرفته گردد

حسن اسلامی اردکانی نیز سخنرانی خود را به ترجمه متون فلسفی به عنوان رساله های دانشگاهی: اعتبار، کاربرد، و تربیت علمی اختصاص داد و گفت: در ارزش و اعتبار ترجمه متون فلسفی هیچ تردیدی ندارم و بر آنم که خوب است بهترین آثار فلسفی ترجمه گردد و در اختیار مخاطبان عام و حتی خاص قرار گیرد. اما ایده ای که در در این مقاله بسط خواهم داد، آن است که نباید ترجمه متون فلسفی، به شکل خاص و دیگر متون عموماً، به عنوان خاتمه نامه مقطع آموزشی ارشد یا دکتری پذیرفته گردد. بلکه دانشجو ملزم است تا در این دو مقطع حتماً کاری تألیفی به مثابه رساله خود ارائه کند.

او ادامه داد: البته ممکن است بعضی ترجمه ها عملاً به نوعی کار تألیفی به شمار فرایند، مانند آنکه کسی بخواهد اخلاق نیکوماخوس را از زبان یونانی ترجمه و با همین ترجمه در زبان عربی مقایسه کند. این خود کاری سترگ و درشت خواهد بود. از این نمونه های خاص بگذریم، در مجموع ترجمه کاری پژوهشی به شمار نمی رود و نمی تواند آن کارکرد تألیف را برای رساله های دانشگاهی داشته باشد. کافی است دانشجو کتابی خوشخوان را برگیرد و به یاری واژه نامه های دوزبانه آن را سطر به سطر و گاه کلمه به کلمه ترجمه کند.

به گفته او، اشکال می گردد که وقتی بنیه علمی دانشجو ضعیف است و نتواند کار پژوهشی ارائه کند، بهترین گزینه همین ترجمه است. اما این کار در واقع، ضعف علمی را تشدید می نماید، نه درمان. اولاً دانشجویی که نتواند خوب تألیف کند، احتمالاً قادر به ترجمه خوبی هم نخواهد بود. دانشجویی می شناختم که رساله ارشدش را ترجمه انتخاب نموده بود و دفاع نموده بود. بعدها از او خواستم گزارش کتابی برایم بنویسد تا منتشر کنیم. صادقانه گفت که قادر نیست که خودش یک صفحه بنویسد ولی ترجمه از این جهت راحت است و او می تواند پا به پای متن پیش برود.