آنچه درباره تحقیقات کرونا از مردم دریغ شد - وبلاگ دخترانه ها

به گزارش وبلاگ دخترانه ها، از روزهای آخر بهمن که یک مدیر وزارت بهداشت در قاب تلویزیون ظاهر شد و خاطرنشان کرد پای ویروس کرونا به ایران باز شده است بیش از چهار ماه می گذرد و همچنان محققان در همه جای جهان اندرخم پیچیدگی های ویروس قرار دارند. روزانه اخبار و اطلاعات زیادی از واکسن، دارو، ماسک و تجهیزات درباره مقابله با کروناویروس منتشر می گردد و آنچه در این میان جای خالی خود را نشان می دهد این است که این ویروس که از خانواده کرونا و سارس نشأت می گیرد بالاخره چیست و چه ماهیتی دارد و دقیقاً چگونه باید با آن برخورد کرد.

لزوم شناخت کروناویروس به عنوان پدیده ای منحصر بفرد

ناشناخته ماندن یک پدیده به ترس از آن پدیده منجر می شود و هر آنچه یک موضوعی ناشناخته تر باقی بماند ترس از آن بیشتر می شود. اما در مقابل خطر این موضوع هم وجود دارد که ناشناخته ماندن یک پدیده به بی اهمیتی و بی توجهی به آن منجر شود. شیوع کروناویروس با این میزان همه گیری در کل دنیا هستی پدیده ای منحصر بفرد در روزگار ما است که شناخت این پدیده را بیش از گذشته اهمیت می بخشد.

از همین رو برای مقابله با پدیده ای با این درجه از اهمیت که تمام زندگی انسان ها را از ماه ها پیش تحت تأثیر قرار داده است، بیش از گذشته احتیاج به فعالیت علمی و تحقیقاتی وجود دارد و البته به موازات آن احتیاج به اطلاع رسانی دقیق این نتایج تحقیقاتی از سوی یک منبع و مرجع معتبر نیز احساس می شود.

الگوهای ابتلاء باید در هر کشوری معین شود

از آنجا که این بیماری اشکال و تظاهرات مختلفی دارد، لزوم تحقیقات بومی و مرجع و منبع موثق علمی برای ارائه نتایج تحقیقات علمی در کشور را بیش از پیش مهم می سازد. دکتر حمید سوری دکتری تخصصی اپیدمیولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می گوید الگوهای اپیدمی کرونا در کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوت است و وقتی شاخص تب در کشور ما 40 درصد و در چین 75 درصد است، بنابراین ایجاب می نماید که الگوهای ابتلاء در کشور شناسایی شده و از افراد جامعه بر اساس این الگوها محافظت شود.

این اپیدمیولوژیست درباره عوامل مؤثر در طول مدت اپیدمی ها شرح می دهد: طول مدت اپیدمی ها به قدرت، سرعت انتشار و میزان عفونت زایی عامل بیماری زا، تمهیدات انسان ها و امکانات و فرصت های جامعه برای مقابله با بیماری بستگی دارد. به همین خاطر در بعضی از کشورها مانند کره جنوبی مدت اپیدمی کووید 19 کوتاه تر است اما در بعضی جوامع مانند ایتالیا و ایران اپیدمی ماه ها طول می کشد.

از زمان اعلام موضوع شیوع کروناویروس، محققان زیادی در نقاط مختلف تحقیقات خود را بر روی این موضوع متمرکز کردند و حوزه تحقیقات در ایران نیز به تبع آنها موضوع کرونا ویروس را در اولویت های کاری خود قرار داد. در زمستان 98 و بهار 99 از سوی وزارت بهداشت اولویت های تحقیقاتی برای محققان ارائه و از آنها خواسته شد در جنبه های مختلف این پدیده به تحقیق بپردازند.

جای خالی مرجع مطلعی بخشی درباره رفتارشناسی ویروس کرونا

کشور ما تا به امروز در زمینه تحقیق و اطلاع رسانی نتیجه تحقیقات محققان داخلی درباره درمان کرونا تا حدود زیادی به خوبی عمل نموده و اطلاع رسانی نتایج این تحقیقات در فرایند درمان، اثربخشی مؤثر یا غیر مؤثر داروها نیز تا حدود زیادی از سوی مراجع علمی موثق صورت گرفته است اما برای پیشگیری و جلوگیری از شیوع هر چه بیشتر کرونا در کشور، احتیاج به مطلعی از رفتار، خصوصیات و ویژگی های ویروس نیز احساس می شود به ویژه زمانی که با گذشت 4 ماه از ورود کرونا به ایران هنوز مرجع و منبع معینی مسئول اطلاع رسانی درباره این موضوع نشده و به نوعی بلاتکلیفی در این زمینه احساس می شود.

وزارت بهداشت در اولویت های تحقیقاتی خود موضوع شکاف دانشی در علوم اجتماعی در پاسخ به اپیدمی کروناویروس را مورد توجه قرار داده و از محققان خواسته است موضوع نقش رسانه و چالش های اطلاع رسانی و ارتباط بهتر با جامعه را مورد آنالیز قرار دهد اما خود به عنوان مرجع و منبع معتبر اطلاع رسانی درباره اطلاع رسانی صحیح علمی به درستی عمل ننموده استنکته جالب توجه این است که وزارت بهداشت در اولویت های تحقیقاتی خود موضوع شکاف دانشی در علوم اجتماعی در پاسخ به اپیدمی کروناویروس را مورد توجه قرار داده و از محققان خواسته است موضوع اعتماد، نقش رسانه و ارتباط آن با همه گیری کرونا، چالش های اطلاع رسانی، شبکه های مجازی و ارتباط بهتر با جامعه را مورد آنالیز قرار دهد اما خود به عنوان یک مرجع و منبع معتبر اطلاع رسانی، درباره موضوع اطلاع رسانی صحیح علمی به درستی عمل ننموده است.

در حالیکه مردم در مواجهه با اخبار مربوط به ویژگی های ویروس و شناخت رفتار و خصوصیات آن سردرگم هستند و این وزارتخانه برای روشن کردن این جهت آنطور که باید و شاید اقدام ننموده است.

حال این مسائل ممکن است به راهنمایی و تأکید روی تحقیقات محققان ویروس شناس، اپیدمیولوژیست، بهداشت و … بر شود و یا به نحوه اطلاع رسانی نتیجه یافته های محققان کشور در این زمینه، که باید هر چه زودتر معین شود.

دانشگاه های علوم پزشکی نیز همگی صفحاتی را برای اطلاع رسانی به این موضوع اختصاص داده اند اما تحقیقاتی که منتشر می شود اغلب خارجی بوده و به زبان فارسی ترجمه شده اند و تا به امروز از میان چند صد طرح تحقیقاتی که به موضوعات درمانی حوزه کروناویروس پرداخته اند، تنها نتایج تعداد کمی مطالعه ایرانی در موضوع شناخت رفتار ویروس منتشر شده است.

واکاوی ضعف در اطلاع رسانی از 2 کمیته علمی کرونا

همه اینها در حالی است که از مدتها قبل کمیته علمی مقابله با کرونا در کشور شکل گرفته و جالب آنکه به تازگی کمیته مشورتی علمی مبارزه با کرونا نیز ایجاد شده است! برای ریشه یابی این موضوع سراغ مسئولان مرتبط در وزارت بهداشت، کمیته علمی مقابله با کرونا و بعضی اعضای شورای جدید رفتیم که بعضی از آنها پس از صحبت در این باره خواستند نامی از آنها به میان نیاید.

مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا در تبادل نظر با خبرنگار مهر می گوید مرجعی برای ارائه اطلاعات در خصوص رفتارشناسی کرونا نداریم و کار اصلی کمیته علمی مقابله با کرونا بیشتر مربوط به پروتکل تشخیص و درمان است.

وی می گوید: البته که آخرین یافته ها در زمینه ویروس کرونا در کمیته علمی مورد بحث قرار می گیرد اما در نهایت تأثیر این تحقیقات را در پروتکل تشخیص و درمان مبتلایان به کووید 19 پیگیری و مورد بحث قرار می دهیم.

رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا: ما هر چه علم داریم باید در تشخیص زودتر یا درمان بهتر این بیماری به کار بگیریم. در خصوص مطالعات روی خصوصیات ویروس مرجعی نداریم؛ البته که ضروری است اطلاعات و نتیجه تحقیقات معین و جمع بندی شود که به صورت روزانه، هفتگی اطلاع رسانی شود اما چنین اقدامی انجام نمی شودقانعی با تاکید بر اینکه ما هر چه علم داریم باید در تشخیص زودتر یا درمان بهتر این بیماری به کار بگیریم، می افزاید: در خصوص مطالعات روی خصوصیات ویروس مرجعی نداریم؛ البته که ضروری است اطلاعات و نتیجه تحقیقات معین و جمع بندی شود که به صورت روزانه، هفتگی و … اطلاع رسانی شود اما چنین اقدامی انجام نمی شود. ما در این کمیته پیشنهاداتی مبنی بر ارائه اطلاعات در خصوص مطالعه روی خصوصیات ویروس کرونا می دهیم اما باید ببینیم که چقدر ارائه چنین اطلاعاتی ضرورت دارد و از آن استقبال می شود.

در حال حاضر در کشور ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا وجود دارد که این ستاد دارای یک کمیته علمی است که گروهی از اساتید علوم پزشکی با تخصص های مختلف در آن حضور دارند. وزارت بهداشت نیز از ابتدای شیوع کروناویروس و شناسایی اولین موارد ابتلاء در کشور، در یک برنامه روزانه، آمار مبتلایان، بهبود یافتگان، درگذشتگان و تست های روزانه را اعلام می نماید اما تا به امروز برنامه معین و منبعی موثق و در دسترس برای انتشار آخرین یافته های تحقیقات ایرانی در زمینه رفتار ویروس و شناخت کرونا معین نشده است.

از سوی دیگر به تازگی وزیر بهداشت در احکامی بیش از 40 عضو هیأت علمی و مدیر وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی را به عنوان اعضای کمیته مشورتی علمی مبارزه با بیماری های عفونی بخصوص کرونا ویروس در ستاد وزارت بهداشت منصوب نموده است که این افراد قرار است نتایج آنالیز ها و تبادلات علمی و تجربیات میدانی را به صورت گزارشات منظم و دوره ای جهت استفاده ارائه نمایندگان خدمات به دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی و سایر ذینفعان ابلاغ نمایند.

اینکه کمیته علمی و کمیته مشورتی علمی چقدر با یکدیگر همپوشانی دارند یا خیر موضوع این نوشتار نیست اما آنچه از تبادل نظری مهر با بعضی اعضای کمیته مشورتی بر می آید این است که مسئولان وزارت بهداشت مطلع کردن مردم را از نتایج تحقیقات علمی ویروس شناسی چندان ضروری نمی دانند و برای آنها در اولویت نیست.

نتایج تحقیقات علمی برای عموم مردم قابل استفاده نیست

یکی از اعضای کمیته مشورتی علمی می گوید نتایج تحقیقات علمی برای عموم مردم قابل استفاده نیست و مسئله مهم این است که راهنماهای بهداشتی از نتایج تحقیقات تهیه می شود و این راهنماها برای مطلعی مردم از نتیجه تحقیقات کافی است و برای آنها قابل استفاده است.

این عضو کمیته مشورتی علمی کرونا در وزارت بهداشت تاکید می نماید تحقیقات علمی در کشور در جهت خود پیش می فرایند و نمی توان هر تحقیقی که انجام شد را به صورت جداگانه برای عموم مردم شرح داد. حوزه های تحقیقاتی کار خود را انجام می دهند و حوزه های بهداشتی هم از نتایج کار آنها بهره می گیرند.

همچنین یکی دیگر از اعضای کمیته مشورتی علمی معتقد است در حال حاضر به دلیل اولویت بخشیدن به موضوع کرونا بیش از 3 هزار و 500 طرح تحقیقاتی در دانشگاه های علوم پزشکی از ابتدای آغاز بحران در کشور تأیید و در حال اجرا است و آنالیز تمامی نتایج این طرح ها اعتبارسنجی آنها و ارائه آن برای استفاده عمومی و حتی تخصصی نیز فرآیندی بسیار زمان بر خواهد بود و شاید هنوز بسیاری از تحقیقات به ثمر نرسیده باشند و اعلام نتایج زودهنگام نیز اثر خوبی نخواهد داشت.

این در حالی است که وزارت بهداشت دارای یک پایگاه نتایج پژوهش های سلامت کشور است که با هدف انتشار سریع اخبار مستند و مبتنی بر شواهد از پژوهش های سلامت کشور به روشی صحیح، سریع و با دسته بندی های مناسب برای ذینفعان و گروه های هدف اقدام می نماید و یکی از کارنمودهای این سامانه، برقراری ارتباط بین محققان و مردم و سایر ذینفعان جامعه به وسیله انتقال پیغام و اخبار منتج از طرح های تحقیقاتی است. سامانه ای که می تواند در بحران اطلاعات بی انتها خارجی درباره کروناویروس به عنوان منبع موثق علمی به کار گرفته شود.

برخورد صحیح با یک پدیده مستلزم شناخت صحیح آن از همه وجوه است و اطلاع رسانی درباره کروناویروس هم از این مقوله مستثنی نیست. درست است که در روزگار کرونا، همدلی بسیاری در همه زمینه ها ایجاد شده است اما جای خالی یک منبع و مرجع علمی معین و مورد اطمینان در بمباران اطلاعاتی کرونایی کاملاً محسوس است و به نظر می رسد احتیاجمند این است که مسئولان، مرجعی برای این موضوع انتخاب نمایند.

منبع : مهر