بافت تاریخی یزد ؛ کهن ترین بافت زنده جهان - وبلاگ دخترانه ها

به گزارش وبلاگ دخترانه ها، در کوچه های باریک و پر پیچ وخم، زیر تلالؤ طلایی رنگ آفتاب، در میان دیوارهای کاهگلی و فضایی مملو از عطر خاک نم خورده، آزاد و رها به سوی مقصدی ناپیدا گام بر می دارید. و حسی از تاریخ و چشم اندازی باشکوه را نظاره می کنید! این رؤیایی است که در بافت تاریخی یزد، نخستین و بزرگترین شهر خشتی دنیا تجربه خواهید کرد. در بافت تاریخی یزد تا چشم کار می نماید دیوارهای تنومند کاهگلی، با آبی آسمان در هم آمیخته و همزیستی هوشمندانه انسان و طبیعت سرسخت در لابه لای طاق ها و بادگیرها و ساباط ها به خوبی حس می گردد. بی صبرانه قصد داریم تا شما را به درون این بافت تاریخی شگفت انگیز ببریم. پس تا پایان همراه خبرنگاران باشید.

یزد کهنسال، نخستین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی دنیا، جایی میان بیایان لوت و دشت کویر، یعنی خشک ترین منطقه ها ایران قرار گرفته است. جبر طبیعت، سبب شده نخستین ساکنان این شهر، از هوش انسانی خویش بهره برده و با ایجاد راه چاره هایی با طبیعت سرسخت از در دوستی درآیند. این همزیستی انسان و طبیعت بافتی زیبا، منحصر به فرد و هدفمند را به عنوان هسته اولیه شهر یزد ایجاد نموده است. در گذر ایام این بافت به خوبی حفظ شده و هم اکنون به عنوان یکی از ارزشمندترین نقاط تاریخی ایران و دنیا شناخته می گردد. بافت تاریخی یزد با داشتن حدود 77 محله و قدمتی بیش از 2500سال، در لیست میراث دنیای یونسکو به ثبت رسیده است.

بافت تاریخی یزد ؛ وسیع ترین بافت مسکونی تاریخی

بافت تاریخی یزد

بافت تاریخی یزد به عنوان دست نخورده ترین و وسیع ترین بافت مسکونی تاریخی ایران شناخته شده و وسعتی بیش از 700 هکتار را به خود اختصاص داده است. این بافت ترکیبی منحصر به فرد از کوچه پس کوچه های قدیمی، خانه ها، ساباط ها و بناهای خشتی است که همه امکانات زندگی فردی و اجتماعی را دارد. موقعیت جغرافیایی آن؛ از شمال به خیابان دولت آباد، از جنوب به خیابان کاشانی، از شرق به محله فهادان و از غرب به خیابان مطهری محدود می گردد. نه تنها بیش از 1700 اثر تاریخی یزد بلکه کل بافت سنتی و خشتی یزد نیز در همین محدوده قرار دارند.

ویژگیهای بافت تاریخی یزد

بافت تاریخی یزد

بعضی از ویژگی های بافت تاریخی یزد شامل بافت بسیار متراکم و فشرده، فضاهای شهری کاملاً محصور، کوچه های پوشیده و نامنظم، ساختمان های متصل و بدون فاصله، قرارگیری مجموعه های زیستی بر اساس جهت نور آفتاب و باد می گردد. باریک بودن کوچه ها و بعلاوه دیوارهای بلند نیز از ویژگی های بافت تاریخی یزد است. اجداد باستانی یزدی ها دیوارها را بلند می ساختند تا در تمام طول روز سایه ایجاد کند و با پیچ در پیچ و باریک ساختن کوچه ها، سرعت باد را شکسته و شهفرایندان را از خطر وزش بادهای تند حفظ می کردند. کوچه های مسقف و ساباط ها نیز با همین فلسفه ساخته شدند تا شهفرایندان را هر چه بیشتر در برابر باد و آفتاب محافظت نمایند.

در وبلاگ دخترانه ها بخوانید

کاهگل؛ اصیل ترین مصالح در بافت تاریخی یزد

کاهگل اصلی ترین و شاخص ترین مصالح شناخته شده در معماری بافت تاریخی یزد به شمار می رود. این ماده به خاطر ویژگی های عایقی و استقامت بالا، عبور نکردن گرما و سرما از آن، نشت نکردن باران در پوشش های گنبدی و سقف های طاقی کاهگلی، مقرون به صرفه بودن، آسان اندودن آن و … از ابتدا با زندگی مردمان ایران زمین آمیخته شده است. کاهگل به همه ساختمان های بافت قدیمی یزد راه یافته و رنگ گرم آن نیز روح و حیات به شهر بخشیده است.

معماری خانهها در بافت تاریخی یزد

بافت تاریخی یزد

معماری خانه های یزد ، نمونه ای زیبا و شاخص از معماری خانه های کویری و متناسب با اقلیم های گرم و خشک در دنیا است. پلان خانه های یزد اجزای منحصر بفرد و زیادی دارند که عبارتند از؛ حیاط عمومی (بیرونی)، حیاط خصوصی (اندرونی)، دالان، تختگاه، تالار، بادگیر، سردر، هشتی، اتاق کار، اتاق خواب، اتاق ناشتا، سه دری، پنج دری، ارسی، بالاخانه، پستو، آشپزخانه، منبع آب و آبدارخانه.

در وبلاگ دخترانه ها بخوانید

در معماری شهر یزد ، خانه ها به سمت قبله بنا شده و فضاهای تابستانی شامل زیرزمین، تالار، حوضخانه، ایوان و پایاب، و اتاق های زمستان نشین شامل سه دری، پنج دری، بالاخانه و کرسی خانه در دورتادور حیاط، بسیار سنجیده طراحی شده است.

روش گودال باغچه در معماری خانههای بافت تاریخی یزد

خانه های یزد به روش گودال باغچه ساخته شده اند. یعنی خانه ها پایین تر از سطح کوچه ساخته می شدند تا ساکنین خانه محیطی خنک تر در تابستان و گرمتر در زمستان داشته باشند. داشتن حیاط مرکزی از دیگر ویژگی های معماری بافت تاریخی یزد به شمار می آید. در وسط حیاط، حوض و در اطرافش باغچه قرار داشت و همین عامل، سبب افزایش رطوبت و کاهش دما و مطبوع شدن محیط در تابستان می شد. ایجاد سقف های بلند گنبدی و استفاده از مصالح سازگار با محیط، از دیگر ویژگی های معماری بافت سنتی یزد به شمار می رود. سقف های گنبدی بیشترین اندازه سایه را برای اتاق ها در روز ایجاد می نمایند و دیوارهای ضخیم کاهگلی و خشتی، به عنوان عایق حرارتی عمل نموده، کمترین اندازه تبادل دمای درون و بیرون را در پی داشتند.

نقش بادگیر در بافت تاریخی یزد

یکی از ویژگی های برجسته معماری سنتی یزد، ایجاد بادگیر در بنا است. بادگیرها ستون های مرتفع چند ضلعی (در یزد 4 یا 8 ضلعی) هستند که بر فراز ساختمان قرار می گیرند و دریچه هایی برای ورود باد دارند. باد از دریچه ها وارد ستون می گردد، به درون بنا راهنمایی شده، و دما را کنترل می نماید. زیر بادگیر و در فضای درون خانه معمولًا حوض آب قرار می گیرد. باد در اثر برخورد با آب حوض، خنک تر شده و فضای درون خانه را مطبوع تر می نماید. شهفرایندان معمولا روی حوض را تخت چوبی می زدند و در روزهای تابستان در این مکان به استراحت می پرداختند.

اماکن و محله های بافت تاریخی یزد

نمونه شاخص معماری کهن و اصیل یزد در محله فهادان یا یوزداران به دیدن گذاشته شده که در گویش محلی به آن جنگل یا محله یوزداران گفته می گردد. از دیگر محله های تاریخی مهم یزد؛ محله قلعه کهنه، محله سر جمع، محله سر دو راه، محله یعقوبی، محله مصلی و محله لب خندق است.

در وبلاگ دخترانه ها بخوانید

در شهر یزد ، هر محله معمولاً دارای یک حمام، آب انبار، مسجد، حسینیه، بازارچه، لرد، جوی آب (برای دسترسی به قنات)، کارگاه های کوچک و … است که بعضی از آنها هنوز پا برجا هستند.

کوچه های آشتی کنان یزد

کوچه های آشتی کنان یزد ، کوچه پس کوچه های خشتی و پیچ در پیچ هستند که با دیوارهای بلند و زیبا همچون یک شبکه بزرگ در بافت تاریخی یزد قرار گرفته اند. خانه هایی که درب های چوبی و بزرگ با دق الباب های شگفت انگیز دارند. این کوچه ها، آنقدر باریک هستند که معمولا دو نفر به سختی از آن می گذرند. به گونه ای که اگر دو نفر با هم قهر باشند و اتفاقی در یک زمان و دو جهت مخالف گذرشان به این کوچه ها بیفتد، مجبور به یک وری شدن هستند وگرنه در میان کوچه گیر می نمایند. این موقعیت مضحک، کم کم خنده بر لبان دو طرف آورده و منجر به برطرف کینه ها شده و این گونه آشتی را در پی خود خواهد آورد.

یزد همه ساله گردشگران زیادی را از سرتاسر دنیا به سوی خود فرامی خواند. بافت قدیمی یزد هر آنچه غربی ها از دنیای شرق تصور می نمایند را برآورده می نماید؛ آنها به هیچ عنوان چنین بافتی را در اروپا پیدا نمی نمایند و به همین علت در آن غرق می شوند. آنها همچون علاءالدین هزار و یک شب از خانه های خشت و گلی بالا می فرایند و روی بام بناها به نظاره غروب آفتاب می نشینند.

منبع:سـفـرزون

منبع: دیجیاتور